Cultuurbarbaren!

Alessandro Barrico

Renzo Martens (1973) studeerde in 1996 als beeldend kunstenaar af aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Hij brak door in 2008, als hij zijn omstreden film ‘Episode III: Enjoy Poverty’ uitbrengt. In deze 90-minuten durende documentaire volgen we Martens tijdens zijn reis door Congo, een land waarin oorlog, armoede en honger voor velen een alledaags verschijnsel zijn. Hij moedigt Congolezen aan om te ‘profiteren van armoede’, volgens Martens is dit namelijk Afrika’s voornaamste exportproduct. 

Sinds 2010 is Renzo Martens artistiek leider van het Institute for Human Activities, dat de arme bewoners van de voormalige Unilever-plantage Lusanga in Congo helpt met het maken van maatschappijkritische kunst, met de nadruk op economische ongelijkheid. De kunstwerken worden vervolgens in het westen tentoongesteld en verkocht. De winst gaat direct terug naar de makers zelf, of wordt gebruikt voor projecten die de lokale bevolking helpen.

Het Londense kunstenaarscollectief Assemble werd in 2010 opgericht en bestaat inmiddels uit 18 leden. Assemble werkt op het snijvlak van kunst, architectuur en design. In hun werk richten zij zich vooral op de samenwerking tussen de ontwerpers en de 'gebruikers' van de te ontwikkelen projecten. Denk bijvoorbeeld aan het project Granby Four Streets, besproken in de aflevering 'Cultuurbarbaren' en bekroond met de prestigieuze Turner Prize. In dit project werkt Assemble nauw samen met de buurtbewoners van de wijk Toxteth in Liverpool, een wijk die vooral een slechte naam heeft door de rellen die er plaatsvonden in 1981. Gezamenlijk werken ze aan de renovatie en inrichting van een aantal vervallen huizen en een plan voor de publieke ruimte. 

Kunstenaar Femke Herregraven (1982) studeerde aan de Artez Academie en het Sandberg Instituut. Zij houdt zich in haar werk vooral bezig met de complexe relaties tussen financiële markten, geopolitieke verhoudingen, ethiek en klimaatverandering. Eén van haar meest bekende werken is Taxodus, een online game die de verschillende strategieën van belastingontwijking door multinationals op een speelse en visuele manier in kaart brengt. 

In De barbaren behandelt auteur Alessandro Baricco een fenomeen dat ons allen aangaat: de geleidelijke teloorgang van ons cultuurbesef. Baricco schreef hierover een serie wijd uiteenlopende en veelgelezen artikelen. Zo schakelt hij moeiteloos over van de tanende interesse voor de wijncultuur naar de vercommercialisering van de ooit heilige voetbalsport. 

Is er in de moderne tijd nog wel plaats voor bezieling? Wel degelijk, stelt Baricco, we moeten alleen beseffen dat er niet zoiets is als beschaving aan de ene en barbarisme aan de andere kant. De huidige cultuur bevindt zich in een staat van mutatie; er is geen sprake van een botsing, maar van een overgang van een oude naar een nieuwe cultuur. In dit scherpzinnige, gedurfde boek houdt Baricco aan de hand van een rijk arsenaal aan voorbeelden een bevlogen en hoopvol pleidooi voor de toekomst van onze cultuur.

- Baricco,  A.,  (2012),  De barbaren, Amsterdam, De bezige bij.

- Oey, A., regisseur,(2016) Cultuurbarbaren, Tegenlicht, Amsterdam; documentaire (tv uitzending), VPRO, Hilversum.

Retrieved from:
http://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/bijlagen/2016-2017/cultuurbarbaren/nieuwe-kunstenaars.html